جواد نگاهداری، کاظم رنگزن، محمدحسین قبادی، افشین آصف پور وکیلیان،
دوره ۴، شماره ۱ - ( ۱۲-۱۳۹۱ )
چکیده
طراحی اولیه مسیر یا مطالعات فاز صفر یکی از مهم‌ترین مراحل راهسازی است که در طی آن بایستی محل عبور راه پیش از اقدام به ساخت از جنبه‌های مختلف بررسی شود تا ایمن‌ترین و اقتصادی‌ترین راه شناسایی شود. عدم توجه به پیامدهای زمین-شناسی زیست‌محیطی و ایمنی طرح‌های توسعه، باعث به هدر رفتن منابع سرزمین و ایجاد فاجعه‌های زیست‌محیطی و اقتصادی می‌شود. لذا به منظور جلوگیری از وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیر اقتصادی و زیست‌محیطی، انجام مطالعه و داشتن اطلاعات کافی از منطقه پیاده‌سازی ضروری است. در این مقاله روشی ارائه شده است که بر اساس آن می‌توان مسیری بهینه از نظر زمین‌شناسی زیست‌محیطی، مهندسی و همچنین اقتصادی از شهرستان کبودرآهنگ (واقع در استان همدان) تا شهرستان ساوه (واقع در استان مرکزی) ارائه نمود. لذا با در نظر گرفتن وضعیت زمین‌شناسی (سنگ‌شناسی، موقعیت هندسی لایه‌ها، گسل‌ها، شکستگی‌ها)، آبراهه-ها، توپوگرافی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و مناطق حفاظت‌شده به طراحی کوتاه‌ترین مسیر بین این دو نقطه پرداخته شده است. در این روش، ابتدا لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز از منابع مختلف جمع‌آوری شدند و با تبدیل این لایه‌ها به تصاویری هم مرجع از لحاظ موقعیت مکانی، امکان مقایسه بین آن‌ها فراهم شد. جهت ارزش‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی مختلف، ابتدا تابع هزینه هر یک از لایه‌ها نسبت به معیارهای مختلف محاسبه شد و در ادامه نتایج به دست آمده برای لایه‌های اطلاعاتی مختلف با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مقایسه شدند. نتایج حاصل از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در نرم‌افزار رقومی Arc GIS نشان می‌دهند که مسیر طراحی شده نسبت به مسیری که قبلا در منطقه احداث شده است، از نظر زمین‌شناسی زیست‌محیطی دارای شرایط مطلوب-تری است. مطلوب بودن مسیر در معیار زمین‌شناسی زیست‌محیطی شامل عبور کمتر مسیر از مناطق دارای پوشش گیاهی، عبور کمتر از محل آبراهه‌ها و گسل‌های موجود در منطقه و عدم عبور از مناطق حفاظت شده می‌باشد. مقادیر عددی پارامترهای زمین-شناسی زیست‌محیطی، فنی و مهندسی و اقتصادی بین مسیر طراحی شده و مسیر موجود در منطقه در قسمت نتایج آورده شده اند.
